Ιπποφαές το ραμνοειδές – Hippophae rhamnoides L – Διατροφικά οφέλη και ιατροφαρμακευτικές ιδιότητες

Σταύρου Π. Καπλάνογλου Γεωπόνου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Στη σύγχρονη Ελλάδα το ιπποφαές χρησιμοποιείται τα τελευταία χρόνια, στην αρχαιότητα (αρχ. Ονομασία , ιππόφαος, ιππόφεως, ιπποφανής) η χρήση του ήταν πολύ διαδεδομένη.

Σχετικές αναφορές υπάρχουν σε κείμενα του Θεόφραστου, μαθητή του Αριστοτέλη, αλλά κυρίως του Διοσκουρίδη, του πατέρα της Φαρμακολογίας.

Η ονομασία στα λατινικά του γένους Hippophae προέρχεται από τις λέξεις ίππος<ίππ(ο)- (άλογο) + -φαές, ουδ. του -φαής<φάος (φως, λάμψη), άρα σημαίνει φωτεινό, λαμπερό άλογο.

Το κοινό είδος Ιπποφαές το ραμνοειδές (Hippophae rhamnoides) είναι μακράν το πιο διαδεδομένο, με ένα ευρύ φάσμα εξάπλωσης από τις Ατλαντικές ακτές της Ευρώπης έως τη βορειοδυτική Κίνα.

Στη δυτική Ευρώπη, είναι σε μεγάλο βαθμό περιορισμένο σε παράκτιες περιοχές, όπου τα αλατούχα υδροσταγονίδια της θάλασσας εμποδίζουν άλλα μεγαλύτερα φυτά να το ανταγωνιστούν, ενώ στην κεντρική Ασία είναι πιο διαδεδομένο σε ξηρές

ημι-ερημώδεις περιοχές, όπου άλλα φυτά δε μπορούν να επιβιώσουν σε ξηρές συνθήκες· επίσης εμφανίζεται στην κεντρική Ευρώπη και Ασία ως υποαλπικός θάμνος πάνω από τη δενδρογραμμή στα βουνά και σε άλλες ηλιόλουστες περιοχές όπως οι όχθες των ποταμών.

ΒΟΤΑΝΙΚΗ ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Το Ιπποφαές (Hippophae L.) είναι φυλλοβόλος θάμνος που ανήκει στην οικογένεια των Ελαιαγνοειδών.

Η κοινή ονομασία στα αγγλικά sea-buckthorn, (Rhamnus, οικογένεια Ραμνοειδή (Rhamnaceae). Επίσης, απαντάται στην αγγλική γλώσσα “sea buckthorn”

Συνομοταξία: Αγγειόσπερμα (Magnoliophyta)

Ομοταξία: Δικοτυλήδονα (Magnoliopsida)

Υφομοταξία: Ροδίδες (Rosidae)

Τάξη: Πρωτεώδη (Proteales)

Οικογένεια: Ελαιαγνοειδή Elaeagnaceae)

Γένος: Hippophae L.

Είδη Ιπποφαές το ιτεόφυλλον (Hippophae salicifolia) D. Don

Ιπποφαές το ραμνοειδές (Hippophae rhamnoides L.

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΑ ΟΦΕΛΗ

Οι καρποί του ιπποφαούς είναι εδώδιμοι και θρεπτικοί, αν και πολύ όξινοι (στυπτικοί) και ελαιώδεις, δυσάρεστοι αν φαγωθούν ωμοί, εκτός κι αν “υπερωριμάσουν” (παγώσουν ώστε να μειωθεί η στυπτικότητα) ή αν αναμειχθούν με γλυκύτερο χυμό από μήλο, σταφύλι κλπ.

Το ιπποφαές περιέχει βιταμίνες Α, Β1, Β2, Β6 C, μεταλλικά στοιχεία ,καθώς και άλλα ενεργά συστατικά όπως ο καρπός που είναι πλούσιος και σε καροτενοειδή, βιταμίνη E, αμινοξέα, μέταλλα, β-σιτοστερόλη και πολυφαινολικά οξέα , ω-3, ω-6, ω-9 και το σπάνιο ω-7.

Στα φύλλα του φυτού έχει αποδειχθεί εργαστηριακά ότι περιέχονται μεγάλες ποσότητες ασβεστίου, μαγνησίου, καλίου, β-καροτίνη, φλαβονοειδή, λυκοπένιο, πολυφαινόλες και βιταμίνη Ε, που γενικά καταπολεμούν τις ελεύθερες ρίζες.

Επίσης τα φύλλα του ιπποφαούς έχουν κάτι ακόμα που δεν περιέχεται στον καρπό και αυτό είναι πρωτεΐνη σε ποσοστό 24%.

Επίσης τα αποξηραμένα φύλλα του ιπποφαoύς είναι πλούσια σε πολυακόρεστα λιπαρά, εδώδιμες ίνες, πρωτεΐνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και υδατάνθρακες. Αναλυτικά τα 100gr αποξηραμένων φύλλων ιπποφαούς περιέχουν:

Λιπαρά, κορεσμένα 2,9g/100g,

Μονοακόρεστα 0,8g/100g,

Πολυακόρεστα 6,1g/100g.

Υδατάνθρακες 26g/100gr.

Εδώδιμες ίνες 34g/100g

ΙΑΤΡΟΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ

Οι ύπαρξη των βιταμινών που βρίσκονται στον καρπό όπως:

Η βιταμίνη Α , βοηθά στη διατήρηση υγιών δοντιών και οστών ,

Η βιταμίνη Β1 2 , βοηθά στην παραγωγή ενέργειας και στον σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων.

Η βιταμίνη C , προάγει την επούλωση πληγών, υγιή δόντια και ούλα .

Ο καρπός έχει υψηλή περιεκτικότητα σε βιταμίνη C περίπου 15 φορές περισσότερη από το πορτοκάλι που κατατάσσει το ιπποφαές στις πιο πλούσιες πηγές, από τα φυτά, σε βιταμίνη C.

Η βιταμίνη Ε – βοηθά στο σχηματισμό ερυθρών αιμοσφαιρίων

Η βιταμίνη Κ , είναι ζωτικής σημασίας για την πήξη του αίματος για να σταματήσει η αιμορραγία

Ακόμη το λυκοπένιο και τα μεταλλικά στοιχεία συμβάλουν :

Το Λυκοπένιο , είναι ένα αντιοξειδωτικό που προστατεύει το DNA και τις πρωτεΐνες .

Το Κάλιο , είναι απαραίτητο για την ισορροπία των υγρών και τη μυϊκή λειτουργία.

Το Ασβέστιο , προάγει υγιή οστά, δόντια και διατηρεί σταθερή την αρτηριακή πίεση .

Το Μαγνήσιο , απαραίτητο για την παραγωγή πρωτεϊνών και την υγεία του ανοσοποιητικού συστήματος .

Ο Σίδηρος , απαιτείται για τη μεταφορά οξυγόνου σε όλο το σώμα .

Ο Φώσφορος , διατηρεί το pH του σώματος

Τα Φλαβονοειδή που υπάρχουν είναι :

Ιπποφαιοζίτες (1-3) – (βρίσκονται στα φύλλα)

Ιπποφίνες (που βρίσκονται στους σπόρους)

Κατεχίνη (φύλλα)

Επικατεχίνη (φύλλα)

Γαλλοκατεχίνη (φύλλα)

Επιγαλλοκατεχίνη (φύλλα)

Και τα λιπαρά οξέα :

Παλμιτικό (βρίσκεται στα μούρα)

Ελαϊτικό (μούρα)

Λινολεϊκό (μούρα)

Μηχανισμοί

Τα φλαβονοειδή έχουν υψηλή δράση σάρωσης ελεύθερων ριζών, η οποία συμβάλλει στην προστασία του ιπποφαούς από το οξειδωτικό στρες . Αυτό μπορεί να βοηθήσει με πληγές, έλκη, φλεγμονές και καταστάσεις που προκαλούνται από το στρες [

Με βάση τα όσα προαναφέραμε ξεχωρίζει η αντιμετώπιση των παρακάτω ασθενειών.

-Κατά των ιών και των καρδιακών παθήσεων.

Τα φύλλα, τα άνθη, οι σπόροι και οι καρποί χρησιμοποιούνται ως φάρμακο.

– Φλεγμονές και καρκίνος

Οι θρεπτικές ουσίες και τα φωτοχημικά συστατικά των καρπών του ιπποφαούς έχουν θετική επίδραση έναντι των φλεγμονών, του καρκίνου ή άλλων ασθενειών

Το λυκοπένιο που περιέχει το ιπποφαές αν προστεθεί στην καθημερινή μας διατροφή, έχει αποδειχθεί ότι μειώνει τις πιθανότητες για εμφάνιση καρκίνου του προστάτη, του στομάχου και του εντέρου

– Μείωση κινδύνου της καρδιάς και του διαβήτη

Το ιπποφαές περιέχει περισσότερα από 190 φυτοθρεπτικά συστατικά, δηλαδή ουσίες που μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων, διαβήτη

Το παλμιτελαϊκό οξύ (ω-7) που περιέχουν είναι ιδιαίτερα σημαντικό, διότι μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο του διαβήτη τύπου II,

—Χοληστερίνη

Το παλμιτελαϊκό οξύ (ω-7) είναι ιδιαίτερα σημαντικό, , να εμποδίσει το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας, να αυξήσει την HDL-χοληστερόλη

Τα αντιοξειδωτικά και τα φλαβονοειδή που υπάρχουν στο ιπποφαές μπορούν να μειώσουν την χοληστερόλη ύστερα από μελέτες που έχουν πραγματοποιηθεί

—Γήρανση.

Χρησιμοποιείται παραδοσιακά για να επιβραδύνει τη διαδικασία γήρανσης.

– Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν το ιπποφαές :

* Για εγκαύματα,

Η εφαρμογή κρέμας με ιπποφαές φαίνεται να βοηθά τα εγκαύματα να επουλωθούν πιο γρήγορα.

*Εκζεμα,

Πιθανώς αναποτελεσματικό για εκζέματα ( ατοπική δερματίτιδα ).

*Ακμή,

*Δυσπεψία,

*Υψηλή αρτηριακή πίεση,

* Ζαρωμένο δέρμα

Το ιπποφαές έχει και άλλες χρήσιμες ιδιότητες: οι σπόροι του έχουν ελαφρά καθαρτική δράση και ένα αφέψημα από φρούτα και κλαδιά βοηθά στη φαλάκρα.

ΠΡΟΦΥΛΑΞΕΙΣ

Το ιπποφαές έχει χρησιμοποιηθεί σε εκχυλίσματα, πουρές φρούτων, σπορέλαια, έλαια πολτού, κρέμες και σπρέι

Παρ’ όλα τα οφέλη του, σε ορισμένες περιπτώσεις, το ιπποφαές μπορεί να είναι επιβλαβές και έχει αντενδείξεις.

–Πέτρες στα νεφρά Το προϊόν πρέπει να καταναλώνεται με προσοχή παρουσία πέτρες στα νεφρά ή στη χοληδόχο κύστη, με ασθένειες του παγκρέατος και του ήπατος.

–Αλλεργίες

Υπάρχει επίσης κίνδυνος αλλεργικών αντιδράσεων.

–Αλληλοεπιδράσεις φαρμάκων

* Για την αρτηριακή πίεση

Το ιπποφαές έχει την ικανότητα να ενισχύει την επίδραση ορισμένων φαρμάκων που μειώνουν την αρτηριακή πίεση και αραιώνουν το αίμα. «Το μούρο μπορεί να προκαλέσει πτώση της αρτηριακής πίεσης πολύ χαμηλά.

**Για την πήξη του αίματος

Η σύγχρονη χρήση ιπποφαούς και Αντιπηκτικών & Αντιαιμοπεταλιακών φαρμάκων μπορεί να επιβραδύνουν την πήξη του αίματος, επομένως το προϊόν θα πρέπει να αποφεύγεται σε ασθενείς με κοψίματα, βαθιά τραύματα ή προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση»,

–Γαστρίτιδα

Παράλληλα, λόγω των οξέων που απαρτίζουν τον καρπό, με γαστρίτιδα με υψηλή οξύτητα, μπορεί να εμφανιστεί έξαρση του

– Έλκος στομάχου Οι έχοντες έλκος στομάχου, δεν επιτρέπεται να πιουν χυμό από ιπποφαές ούτε να φάνε καρπούς αλλά μπορούν να χρησιμοποιήσουν λάδι ιπποφαούς, το οποίο είναι χρήσιμο για αυτήν την ασθένεια.

—Εφαρμογή στο δέρμα Ενδεχόμενη φαγούρα

Όταν εφαρμόζεται στο δέρμα: Ο καρπός του ιπποφαούς είναι πιθανώς ασφαλής όταν χρησιμοποιείται σε κρέμα για έως και 13 ημέρες.

Μπορεί να προκαλέσει κόκκινο ή φαγούρα στο δέρμα σε μερικούς ανθρώπους. – – Εγκυμοσύνη και θηλασμός:

Δεν υπάρχουν αρκετές αξιόπιστες πληροφορίες για να γνωρίζουμε εάν το ιπποφαές είναι ασφαλές για χρήση κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ή του θηλασμού. Μείνετε στην ασφαλή πλευρά και τηρήστε τις ποσότητες φαγητού.

–Παιδιά:

Το ιπποφαές είναι πιθανώς ασφαλές όταν λαμβάνεται από το στόμα για έως και 8 εβδομάδες σε παιδιά ηλικίας 1-7 ετών.

ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΤΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥ ΚΑΡΠΟΥ

Όταν οι καρποί πολτοποιηθούν, ο χυμός που προκύπτει διαχωρίζεται σε τρία στρώματα:

Πάνω-πάνω

Είναι ένα λεπτό στρώμα, πορτοκαλί καϊμάκι που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για κρέμες και αλοιφές,

Μέση μέση,

Είναι ένα στρώμα που περιέχει, τα χαρακτηριστικά για το ιπποφαές, υψηλής συγκέντρωσης κεκορεσμένα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα· Περιέχει λίπη που χρησιμοποιούνται για καλλυντικούς σκοπούς

Επίσης χρησιμοποιείται για κρέμες και αλοιφές,

Κατώτερο στρώμα

Που είναι ίζημα και χυμός, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εδώδιμο προϊόν, όπως το σιρόπι.

ΠΡΟΣΟΧΗ

Σε κάθε περίπτωση η χρήση όλων των βοτάνων για ιατρικούς σκοπούς πρέπει να γίνεται με προσοχή και σύμφωνα με την γνώμη των επιστημόνων υγείας. Η παρούσα δημοσίευση έχει ενημερωτικό χαρακτήρα.