Τσανταρλί – Αρχαία Πιτάνη – Çandarlı -Pitane Σταύρου Π.Καπλάνογλου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το Τσανταρλί είναι μια μικρή παράκτια πόλη στην Δυτική πλευρά της Μ. Ασίας ,στο βορεινή πλευρά του κόλπου του Τσανταρλί (αρχ. Ελαϊκός κόλπος ) του Αιγαίου.

Στην θέση που βρισκεται σήμερα υπήρχε η προϊστορική Ελληνική πόλη Πιτάνη.
Η παράδοση λέει ότι την δημιούργησαν οι Αμαζόνες. Σε μικρή απόσταση από την Πιτάνη βρισκόταν το αρχαίο λιμάνι της Ελαίας που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του Βασιλείου της Περγάμου .
Η απόσταση από την Πέργαμο είναι 25 χιλιόμετρα , από την Σμύρνη 90 χλμ. ,από την Μαγνησία 58 και από τα Αϊβαλί 47 χιλιόμετρα.

ΕΛΛΗΝΕΣ ΤΟ 1922

Το 1922 το Τσανταρλί είχε Ελληνικό πληθυσμό που ανερχόταν σε 2000 κατοίκους, ο αριθμός των Οθωμανών ήταν πολύ μικρότερος .

Οι Έλληνες ορθόδοξοι κάτοικοι του Τσανταρλί προέρχονταν από τις Κυδωνίες (Αϊβαλί).

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ
Το σημερινό όνομα η πόλη το πήρε το 1453 μ.Χ λίγο πριν από την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τον μεγάλο Βεζίρη Çandarlı Halil Pasha.που εκτελέστηκε την 1η Ιουνίου 1453 από τον τότε σουλτάνο.
Την επανίδρυσε στην θέση της αρχαίας Πιτάνης, όπου υπηρχε κτισμένο ένα μεγάλο κάστρο από τους Γενουάτες.
Το αρχαίο όνομα Πιτάνη το είχε πάρει από τις Αμαζόνες που την είχαν
αρχικά ιδρύσει από την Βασίλισσα των Αμαζόνων που λεγόταν Πιτάνη

ΙΣΤΟΡΙΑ
Η ιστορία της αρχαίας Πιτάνης που αργότερα ονομάσθηκε Τσαντιρλί έρχεται από πολύ παλιά (4000 χρόνια πριν).
Όπως προαναφέραμε στην προέλευση του αρχαίοι ονόματος της πόλης, ήταν δημιούργημα των Αμαζόνων.
Οι Αμαζόνες λέγονταν ότι ίδρυσαν τις πόλεις και τους ναούς της Σμύρνης, της Σινώπης, της Κυμένης, της Γρύνης, της Έφεσης, της Πιτανίς, της Μαγνησίας, της Κλητής, της Πυγέλας, των Λατορέριων και του Αμάστρη.
Η Πιτάνη αναδείχθηκε με την έλευση των Αιολέων μαζί με άλλες παλιές πόλεις αλλά και νέες που δημιούργησαν, 12 μάλιστα από αυτές κάποια στιγμή δημιούργησαν ένα συνασπισμό την ”Δωδεκάπολη των Αιολέων” ή ”Αιολίδα”
Οι Αιολείς ήταν κατά τους ιστορικούς χρόνους της αρχαίας Ελλάδος η μία από τις τέσσερις φυλές (Αχαιοί, Ίωνες, Αιολείς και Δωριείς )του αρχαίου ελλαδικού χώρου. Επρόκειτο για λαό που αρχικά ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και στη συνέχεια αποίκισε στα έναντι παράλια του Αιγαίου
Η Αιολίδα ήταν γεωγραφική οντότητα, χωρίς ποτέ να αποτελέσει διοικητικό κέντρο. .
Αυτές οι πόλεις ήταν οι Αιγές ,Αιγιρόεσσα,το Γρύνειον,η Κιλλα,η Κύμη,η Λάρισα της Αιολίδος,η Μυρινατα , Νέο Τείχος , το Νότιο, η Σμύρνη, η Τήμνος και η Πιτάνη.
Από αυτές η Σμύρνη νωρίς αποσπάσθηκε από τους Ίωνες και αυτή με τις άλλες Ιωνικές πόλεις απετέλεσαν αντίστοιχα την Ιωνική Ομοσπονδία.
Οι παραπάνω Δωδεκάπολη αντιστοιχεί στις νότιες πόλεις που βρίσκονταν μεταξύ των ποταμών Καίκου και Έρμου.
Υπήρχαν και άλλες πολύς των Αιολέων που ιδρυθήκαν ή πήραν την αξία τους στην περιοχή της Τρωάδος που για πολλές από αυτές ήδη αναφερθήκαμε.

Οι ανασκαφές στη νεκρόπολη της Πιτάνης αποκάλυψαν κεραμικά ευρήματα από τον Μυκηναϊκό πολιτισμό και διάφορους λαούς της Αρχαϊκής εποχής,αυτό σημαίνει ότι η ύπαρξη της πόλης είναι πολύ πιο παλιό από την έλευση των Αιολέων μια και η ανάπτυξη του Μυκηναϊκού πολιτισμού εγινε την περίοδο 1600-1100 π.Χ.
Η Πιτάνη πιστεύουν ότι είναι το βορειότερο σημείο της μυκηναϊκής επιρροής στην Μικρά Ασία.
ΚΛΑΣΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ -ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ
Τον 5ο αιώνα π.Χ. η Πιτάνη ήταν μέλος της Συμμαχίας της Δήλου.
Το 335 π.Χ. με την έλευση του στρατού των Μακεδόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου,ο στρατηγός Παρμενίων πολιόρκησε και κατέλαβε την πόλη.
Μετά τον θάνατο του Μ.Αλεξάνδρου και την ένταξη της περιοχής στον έλεγχο του βασιλιά Αντίγονου του Α’ (281-261 π.Χ.)
Η πολιτεία της Πιτάνης είχε την οικονομική ευρωστία να επεκτείνει την επιρροή της και την οικονομική εκμετάλλευση έξω από την περιοχή της και αγόρασε από τον βασιλιά κάποιες εκτάσεις πληρώνοντας 380 τάλαντα (τεράστιο πόσο για την εποχή )
Αυτό όμως την έμπλεξε σε διαμάχη με την γειτονική Λέσβο και την πόλη της Μυτιλήνης που τις διεκδικούσε, η οποία σταμάτησε στα μέσα του 2ο αιώνα μετά από παρέμβαση του βασιλιά της Περγάμου.
Η Πιτάνη είχε κόψει δικά της νομίσματα στον 2ο και 3ο αιώνα π.Χ. που απεικονίζουν απο την μια πλευρά τον Δια και την Αθηνά και την άλλη έχει το Πεντάγραμμο με την λέξη ΠΙΤΑΝΑΙΩΝ
Να σημειώσουμε οτι η η Πιτάνη ήταν μια ελεύθερη πόλη που δεν υπόκειτο στην δυναστεία των Ατταλιδών,

Η ΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ
Η πόλη υπήρχε κατά την έλευση των Ρωμαίων στην περιοχή .
Στην περιοχή το 84 π.Χ ο Μιθριδάτης ΣΤ’ προσπαθώντας να αποφύγει την σύγκρουση με τον Ρωμαίο στρατηγό Γαίο Φλάβιο κατέφυγε στην Πιτάνη όπου πολιορκήθηκε από τον Ρωμαϊκό στρατό πρώτου διαφύγει στην Μυτιλήνη μέσω θαλασσής

ΒΥΖΑΝΤΙΟ
Κατά την Ρωμαϊκή περίοδο και αργότερα κατά την Βυζαντινή, η Πιτάνη δεν παρουσίασε ιδιαίτερη ανάπτυξη .
Τα τελευταία χρόνια της ύπαρξης του Βυζαντίου κυβέρνησαν αυτοκράτορες, που με τις λαθεμένες ενέργειές τους έβλαψαν την αυτοκρατορία και το οδήγησαν σε παρακμή.
Κάποτε ζητηθηκε η βοήθεια από την Βενετιά και την Γένοβα για την αντιμετώπιση και της απειλής και των Οθωμανών, σε εκείνη την περίοδο έκαναν και την εμφάνιση τους στην Πιτάνη κτίζοντας και το κάστρο που υπάρχει σήμερα μια και δυτικοί που ήρθαν για βοήθεια τελικά το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν η εκμετάλλευση της περιοχής και η προώθηση του εμπορίου τους και η θέση της Πιτάνης βοηθούσε σε αυτή την επιδίωξη τους.

Λίγο πριν την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης και ενώ η περιοχή του Ελαίτικου κόλπου βρισκόταν στα χέρια των Οθωμανών . Ο Çandarlı Halil Pasha, ο οποίος ήταν βεζίρης του Μαχμούτ του Β’ επιδιορθώνει το φρούριο των Γενουάτων το οποίο είχε υποστεί ζημίες από διάφορες επιθέσεις, εγκαθιστάτε ο ίδιος και μεγάλος αριθμός στρατιωτών του, εξασφαλίζοντας συγχρόνως και την κατοίκηση ανθρώπων γύρω από αυτό, δημιουργώντας και έναν ασφαλή οικισμό δίπλα στην θάλασσα δίνοντας το όνομα του .

TO ΚΑΣΤΡΟ ΤΟΥ ΤΣΑΝΤΑΡΛΙ

Το κάστρο Çandarlı είναι το μοναδικό κτίριο στο παρελθόν σήμερα, εκτός από λίγα σπίτια και πύργους που αντιστέκονται στην καταστροφή του χρόνο
Τα κυριότερα αξιοθέατα στο Çandarlı περιλαμβάνουν. Το φρούριο που χτίστηκε το 13ο-14ο ς από τους Γενουάτες για την ασφάλεια του κόλπου από τους άνδρες του Andreola Domenico Cattaneo που ήταν έμπορος ενδυμάτων και αρχηγός τους ,εγκατεστημένος αρχικά στην γειτονική Φώκια.
Το οικοδομικό υλικό προερχόταν από παλιότερο φρούριο της Ελληνιστικής εποχής ,
Το Κάστρο που ανακαινίστηκε κατά την οθωμανική περίοδο. ,ανακαινίσθηκε και πρόσφατα και είναι σε άριστη κατάσταση
Βρίσκεται στη μέσον της μικρής χερσονήσου που είναι χτισμένο το Τσανταρλί και έχει πέντε προμαχώνες. . Χρησιμοποιήθηκε σαν φυλακή από τον Σουλτάνο Μαχμούτ τον Β’

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΠΙΤΑΝΗΣ

Η πολη Πιτάνη την αρχαια εποχη ανέδειξε αξιόλογες προσωπικότητες δείγμα του πολιτιστικού της επίπεδου.

Αυτόλυκος ο Πιτταναίος 4ος αιών π.Χ.

Γεννήθηκε στην Πιτάνη ήταν αστρονόμος και μαθηματικός.
Τα σωζόμενα έργα του Αυτολύκου περιλαμβάνουν ένα βιβλίο για τις ΣΦΑΙΡΕΣ, το “«Περί της κινουμένης σφαίρας»” που περιλαμβάνει δώδεκα ζητήματα περί σφαιρικής αστρονομίας και ειδικότερα περί της όψης του ουρανού και της θέσεως των περί αυτόν κύκλων συναρτήσει του ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΟΥ ΠΛΑΤΟΥΣ του τόπου παρατήρησης και έτερο “Περί ανατολών και δύσεων των ουράνιων σωμάτων” που διαιρείται σε δύο μέρη. Στο πρώτο περιλαμβάνει δεκατρείς αστρονομικές προτάσεις, ενώ το δεύτερο αναφέρεται στη διαίρεση του ΖΩΔΙΑΚΟΥ ΚΥΚΛΟΥ σε δωδεκατημόρια.
Το «Περί της κινουμένης σφαίρας» θεωρείται η αρχαιότερη μαθηματική πραγματεία που σώζεται στο σύνολό της
Στην αστρονομία μελέτησε τη σχέση ανάμεσα στην ανατολή και στη δύση των ουράνιων σωμάτων και έγραψε ότι «κάθε αστέρας που ανατέλλει και δύει, πάντα ανατέλλει και δύει στα ίδια σημεία στον ορίζοντα».
Για την μελέτες του για την Σελήνη
Ένας από τους τρεις μεγάλους κρατήρες στο βόρειο ημισφαίριο της Σελήνης, πάνω από τα σεληνιακά Απέννινα όρη, στη Θαλασσα των Βροχών.

Αρκεσίλαος (φιλόσοφος) 316/5-241/0 π.Χ

Ο Αρκεσίλαος (αρχ. Ἀρκεσίλαος,.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και ιδρυτής της Μέσης ή Δεύτερης Ακαδημίας. Ο Αρκεσίλαος γεννήθηκε στην Πιτάνη
.Ήταν μαθητής του Θεοφράστου Ο Αρκεσίλαος σηματοδότησε τη στροφή της Μέσης από την Παλιά Ακαδημία
Η πρώτη περίοδος ξεκίνησε με τον Πλάτωνα που ήταν ο επικεφαλής της από το 387 έως το 341 μ.χ.
και έφθασε μέχρι τον Αρκεσίλαο 264 π.Χ.-241 π.Χ. και η δεύτερη με τον Αρκεσίλαο και έφθασε μέχρι τον Καρνεάδη τον Κυρηναίο 136 π.Χ.-129 π.Χ
Πρώτος του δάσκαλος, εκεί στην Πιτάνη, υπήρξε ο μαθηματικός Αυτόλυκος
. Αργότερα, έφυγε από την Πιτάνη και πήγε στην Αθήνα όπου μετά τον θάνατο του Κράτητος,που διεύθυνε την Ακαδημια ανέλαβε αυτός..
Μόλις ανέλαβε την Ακαδημία ο Αρκεσίλαος, ξεκίνησε την πάλη του κατά του δογματισμού. Πίστευε πως έπρεπε να συνεχίσει την πορεία του ιδρυτή της σχολής, όπως αυτή χαράσσεται από τη σωκρατική φιλοσοφία, τους πλατωνικούς διαλόγους, και ο,τι προφυλάσσει την επιστήμη από τις προκαταλήψεις. Αντί, λοιπόν, να επιβάλει τις απόψεις του, θεώρησε σωστό, να συζητά τις θεωρίες των άλλων για να ξεφύγει από την ιδέα, ότι η σοφία δεν είναι η γνώση των πάντων, αλλά η έρευνα και η προσπάθεια της απελευθέρωσης από την πλάνη. Ο Αρκεσίλαος ήταν απομακρυσμένος κι από τους στωικούς κι από τους περιπατητικούς, αλλά και από τους σκεπτικούς.
Ο Αρκεσίλαος, αμφιβάλλει αν ο άνθρωπος μπορεί να φτάσει στην έγκυρη γνώση. Διότι, οι Αισθήσεις αποτελούν φορείς αναξιόπιστων πληροφοριών, εφόσον στον κόσμο των αισθήσεων επικρατεί η διαρκής αλλαγή και η ρευστότητα ενώ, στο Νου με τους συλλογισμούς που είναι δυνατό να γίνουν δεν μπορεί να εξασφαλιστεί ασφαλή και έγκυρη γνώση
Δεν άφησε κανένα σύγγραμμα, περιορίζοντας τη διδασκαλία του προφορικώς. Ο,τι είναι γνωστό για αυτόν, το γνωρίζουμε κυρίως από τον Διογένη τον Λαέρτιο.

Ματρόν της Πιτάνης

Matron of Pitana, ήταν ένας διάσημος συγγραφέας παρωδίας στον Όμηρο, που συχνά αναφέρεται από τον Ευστάθιο και τον Αθηναίο. Ο οποίος παραθέτει και ένα μεγάλο κομμάτι από ένα ποίημα του, στο οποίο περιγράφηκε μια αθηναϊκή γιορτή.
Ήταν συγχρόνως και Ηγεμών της Θάσου. για το τέλος του 5ου και των αρχών του 4ου αιώνα π.Χ.

Η ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΠΙΣΤΗ ΣΤΟ ΤΣΑΝΤΑΡΛΙ
Χριστιανική κοινότητα ανήκει το 1922 στην Μητροπολη Αδραμυτίου και Περγάμου, παλιότερα ανήκε στην Μητροπολη Εφέσου
Από της εκκλησιές που υπήρχαν στο Τσανταρλί σήμερα υπάρχουν μόνον τα ερείπια της Εκκλησίας του Αγίου Νικολάου,
ΠΑΙΔΕΙΑ
Όπως σε όλους τους οικισμούς με αξιόλογο Ελληνορθόδοξο πληθυσμό έτσι και στο Τσανταρλί υπήρχε σχολείο για των μόρφωση των παιδιών των ομόδοξων κατοίκων.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΗΣ ΤΟΥ 1821 ΚΑΙ ΤΟ ΤΣΑΝΤΑΡΛΙ

Ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα στην ιστορία του Τσαντάρλι ήταν η προσπάθεια που έκαναν οι επαναστατημένοι Έλληνες του 1821 να καταλαβουν τα νησιά που Β.Α.Αιγαίου όπου ζούσε ο ελληνικός πληθυσμός
Το 1822, πλοία από τη Χίο, τη Σάμο και τα Ψαρά επιτέθηκαν και στον το Τσανταρλί χωρίς επιτυχία.

ΔΙΩΞΕΙΣ-ΞΕΡΙΖΩΜΟΣ

Μαζί με την είσοδο το1919 στην Σμύρνη ο Ελληνικός στρατός κατέλαβε και το Τσανταρλί
έμεινε περίπου 3 χρόνια, τέλος, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1922 οι Ελληνικές δυνάμεις αποχώρισαν
Η αποχώρηση των Ελλήνων είχε τραγικές συνέπειες για τους κατοίκους της πόλης και ιδιαίτερα για τις γυναίκες και τα παιδιά, που σύρθηκαν στο Κάστρο των Γενοβέζων, που βιαστήκαν και σφάχτηκαν, το μεγαλύτερο μέρος από αυτούς που επέζησαν ,ήταν κάποιοι άνδρες που χωρίς να ξέρουν τι τους περιμένει μετέφεραν με τα καΐκια τους περιουσιακά στην απέναντι ακτή στην Λέσβο.
Αυτοί και κάποιοι άλλοι που είχαν διαφύγει από το απηνή διωγμό κατέφυγαν στην Μυτιλήνη όπου στο Σαλβαρλή δημιουργήθηκε αργότερα προσφυγικός συνοικισμός . Η εγκατάσταση αυτή έγινε μέσα στο χωριό Λουτρά, αλλά και σε παλιές εγκαταλειμμένες εμπορικές αποθήκες και αγροικίες (ντάμια) στη Σκάλα Λουτρών, μια ακατοίκητη περιοχή με υποτυπώδες λιμάνι και δύο ελαιοτριβεία.
Η υφιστάμενη εγκατάσταση διατηρήθηκε έτσι μέχρι το 1930. Στο διάστημα αυτό, οικοδομήθηκαν από το κράτος σε μια ανοιχτή έκταση με την επωνυμία ΄΄Βατσίνα΄΄, 25 σπίτια των δύο δωματίων και παραχωρήθηκαν σε 25 μικρασιατικές οικογένειες το 1931. Με τον τρόπο αυτό στην περιοχή δημιουργείται ο οικισμός της Σκάλας Λουτρών, ένας καθαρά προσφυγικός οικισμός .
ΤΟ ΤΣΑΝΤΑΡΛΙ ΣΗΜΕΡΑ
Ο πληθυσμός της πόλης το 2011 ήταν 3192 κάτοικοι
Τα τελευταία χρόνια, η ανάπτυξη θερμοκηπίων που χρησιμοποιούν γεωθερμικούς υδάτινους πόρους, αύξησαν σημαντικά την παραγωγή σε φράουλες, ντομάτες, πιπεριές, και άλλα θερμοκηπιακά προϊόντα αλλά συγχρόνως η ανάπτυξη δενδροκομικών ειδών πέρα από την ήδη υπάρχουσα ελαιοκαλλιέργεια όπως βερίκοκα, ροδάκινα, δαμάσκηνα και άλλα γεωργικά προϊόντα έφεραν σημαντική ενίσχυση στην οικονομία στην περιοχής