Προέλευση ποντιακών λέξεων από την αρχαιοελληνική διάλεκτο: Νυφοσκέπασμαν – Μάθα – Πενεμέντσα -Συγκόρτσια

ΕΡΜΗΝΕΙΑ – ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ ΚΑΙ ΦΡΑΣΕΩΝ

Δέσποινα Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου

Στην σημερινή δημοσίευση θα δούμε 4 λέξεις από τραγούδι που λέγεται κατά την διάρκεια του στολίσματος της νύφης από τα κορίτσια της γειτονιάς προκειμένου να πάει στην εκκλησία  να παντρευτεί  και από εκεί στο σπίτι του γαμπρού
Ο τίτλος του τραγουδιού ”Νυφοσκέπασμαν ”

ΣΤΑ ΠΟΝΤΙΑΚΑ

Το νυφοσκέπασμαν

* Φορίστε’ την, σκεπάστε’την, ατέν την περιστέραν και καλοτονατέψτε’ την και ας φωτάζ ημέραν.
* Φορίστε’ την,σκεπάστε’  την, συγκόρτσια γειτονίας κι ατέν παργορέψτε’ την,μη κλαίει από καρδίας.
*  Αφή κόρη τον κύρη σου και ποίσον άλλον κύρη,αφή κόρη τη μάννα σου και ποίσον άλλεν μάννα,αφή κόρη τ’ αδερφέ σου και ποίσον άλλ’ αδέρφε.
*Τίμα κόρη τον πεθερό σ’να είσαι τιμημέντσα,τίμα κόρη την πεθερά σ’να είσαι αγαπημέντσα,τίμα κόρη τ’ αντράδερφους να είσαι πενεμέντσα.
* Μάθα κόρη την αγρυπνίαν και την κακοπειρίαν αύρι θα πας σοι πεθερούσ’ να είσαι μαθεμέντσα.

ΣΤΑ ΝΕΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ.

Το ντύσιμο της νύφης

Φορέστε την ,σκεπάστε την ,αυτήν την περιστερά και στολίστε την και ας ξημέρωση η ημέρα.
Φορέστε την ,σκεπάστε την ,κορίτσια της γειτονιάς και αυτή παρηγορήστε την να μην κλαίει η καρδιά της
Άφησε κόρη μου τον πατέρα και κανε άλλον πατέρα,άφησε κόρη την μάννα σου και κανε άλλη μάννα, άφησε κόρη τον αδερφό σου και κανε άλλον αδερφό
Τίμα κόρη τον πεθερό σου, να είσαι τιμημένη ,τίμα κόρη μου την πεθερά σου να είσαι αγαπημένη,τίμα κόρη τον αδερφό του άντρα σου να είσαι παινεμένη.
Μάθε κόρη μου να ξενυχτάς και να περνάς δυσκολίες ,ώστε αύριο που θα πας στο σπίτι του πεθερού σου να είσαι μαθημένη.

ΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ

Οι γονείς της νύφης στους 2 πρώτους στίχους προτρέπουν τις φίλες της νύφης να την κάνουν όμορφη και να την παρηγορήσουν που φεύγει και αφήνει  τους δικούς της.
Στου επόμενους στίχους συμβουλεύουν την νύφη για την σωστή συμπεριφορά της προς όλα τα μέλη της οικογένειας του γαμπρού στο νέο σπίτι που θα εγκατασταθεί.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΛΕΞΕΩΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Από το απόσπασμα του τραγουδιού   επιλέξαμε τις λέξεις :
Νυφοσκέπασμαν  , Μάθα ,Πενεμέντσα ,Συγκόρτσια

***************************************
1..  Νυφοσκέπασμαν

Σύνθετη λέξη που προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις :
Νύμφη + Σκέπω ( σκεπάζω )
Νύφη < αρχαία ελληνική νύμφη
Σκεπάζω < αρχαία ελληνική σκεπάζω < σκέπω

Στην νεοελληνική αποδίδεται : Το ντύσιμο της νύφης ή την νύφη ντύνω  (καλύπτω εντελώς )

*************************************
2.   Μάθα

Προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη  : Μανθάνω
< αρχαία Ελληνική μαθών, μετοχή ενεργητικού αορίστου του ρήματος μανθάνω ,
Παράγωγες λέξεις : Μαθημένος ,,Μαθώς” (<μαθών)

Στην νεοελληνική αποδίδεται :Μάθε

***************************************
3. ,Πενεμέντσα .

Προέρχεται από την αρχαία ελληνική σύνθετη λέξη: Επαινώ < αρχαία ελληνική ἐπαινέω / ἐπαινῶ < ἐπί + αἰνέω / αἰνῶ

Στην νεοελληνική αποδίδεται : Επαινετή (απευθύνω ύμνους, δοξάζω)
***************************************
4. Συγκόρτσια
Σύνθετη λέξη που προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις :
Συν + κόρη
Συν = συν < από τον αρχαιότερο τύπο ξύν με τον οποίο συνυπήρξε επί πολύ, αβέβαιης ετυμολογίας αλλά πιθανόν συγγενούς ρίζας με τη λέξη κοινός
Κορίτσι < μεσαιωνική ελληνική κορίτσι(ν) < αρχαία ελληνική κόρη

Στην νεοελληνική αποδίδεται : Συμμαθήτριες ή Συνομήλικα κορίτσια

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.