Ποντιακές λέξεις με Αρχαιοελληνική προέλευση: Εξήβεν- Άστρια – Ο φέγγων – Δειλαίνεσαι -Ηλαίνεσαι- Ζελεύνε σε

By on 09/10/2021

Δέσποινας Μιχαηλίδου -Καπλάνογλου

Η επιλογή των λέξεων της Ποντιακής διαλέκτου προέρχονται από Ποντιακούς στίχους τραγουδιών

ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Η Σοφίτσα

Έναν άστρον εξήβεν σην Ανατολήν

Άλλ’ έναν κι άλλο εξήβεν σο Καρά-Καπάν

άλλ’ έναν κι άλλο εξήβεν σ’ Αρμαλού το Χάν’

κι άλλ’ έναν κι άλλο εξήβεν στο Ντεβέ-μπογιούν.

Σοφίτσα μ’ έξ’ μ’ εβγαίνης και μη φαίνεσαι

ελέπνε σε και τ’ άστρια και μαραίνεσαι

ελέπ’ σε και ο φέγγων και δειλαίνεσαι

ελέπ’ σε και ο ήλεν και ηλαίνεσαι

‘λέπνε σε παλληκάρια και ζελεύνε σε

ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

 

Η Σοφίτσα (Σοφούλα )

Ένα αστέρι βγήκε στην Ανατολή

Άλλο ένα ακόμα βγήκε στο Καρά-Καπάν

άλλο ένα ακόμα βγήκε στο χάνι του Αρμαλού

ακόμα ένα άλλο βγήκε στο Ντεβέ -μπογιούν.

Σοφίτσα μου έξω μη βγαίνεις και μη φαίνεσαι

σε βλέπουν και τα άστρα και μαραίνεσαι

σε βλέπει και το φεγγάρι και δειλιάζεις

σε βλέπει ο ήλιος και παθαίνεις ηλίαση

σε βλέπουν τα παλληκάρια και σε ζηλεύουνε.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ ΠΟΝΤΙΑΚΩΝ ΛΕΞΕΩΝ

Εξήβεν – Τ’ άστρια – Ο φέγγων – Δειλαίνεσαι -Ηλαίνεσαι – Ζελεύνε σε

********************************************

1. Εξήβεν

Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη : Εκ- + βαίνω

Ετυμολογία : Βγαίνω < μσν. ἐβγαίνω < *ἐγβαίνω < μεσαιωνική ελληνική ἐκβαίνω < ἐκ + βαίνω

Στην νεοελληνική αποδίδεται: Βγήκε .

Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Παραβγαίνω , ξαναβγαίνω , αναβγαίνω , αντιβγαίνω

*****************************************************

2.Τ’ άστρια

Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Άστρον.

Ετυμολογία : άστρο < (κληρονομημένο) αρχαία ελληνική ἄστρον.

Στην νεοελληνική αποδίδεται: Τα άστρα.

Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Αστροφεγγιά ,το αστέρι, ο αστέρας

 

*****************************************************

3. Ο φέγγων

Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Φέγγος

Ετυμολογία φεγγάρι < μεσαιωνική ελληνική φεγγάρι(ν) < φεγγάριον, υποκοριστικό του αρχαίου φέγγος

Στην νεοελληνική αποδίδεται: Το φεγγάρι

Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Φεγγαράδα φεγγαράκι φεγγαροκυρά φεγγαρόλουστος φεγγαρομαγουλάτος φεγγαρομέτωπος

********************************************

4. Δειλαίνεσαι

Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις :Δέος ,

Δειλία & κατ – αινουμαι

Ετυμολογία : δειλία < αρχαία ελληνική δειλία < δειλός < δέος

δειλιώ=αισθάνομαι δειλία,Δειλιάζω.

Στην νεοελληνική αποδίδεται: Φοβάμαι ,αισθάνομαι δειλία

Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Δειλός.

*****************************************************

5. Ηλαίνεσαι

Προέρχεται από τις αρχαιοελληνική λέξη : Ήλιος & – αινομαι , ἡλίασις

Ετυμολογία : ηλίαση < ελληνιστική κοινή ἡλίασις

ήλιος < αρχαίο. ἥλιος / ἀέλιος (αιολ.) / ἀβέλιος (κρητ.) / ἠέλιος (ομηρικό)

Στην νεοελληνική αποδίδεται: Παθαίνεις ηλίαση

Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Ηλιαστός, λιάζομαι

*****************************************************

6.Ζελεύνε σε

Προέρχεται από τις αρχαιοελληνικές λέξεις : Ζήλος

Ετυμολογία : ζήλια < (κληρονομημένο) μεσαιωνική ελληνική ζήλεια / ζηλεία / ζηλία < αρχαία ελληνική ζηλόω / ζηλῶ < ζῆλος

Στην νεοελληνική αποδίδεται: Σε ζηλεύουνε

Σύνθετη ή συγγενής λέξη : Σύνθετα ζηλεύω ζηλιάρης ζηλωτής ζηλαδέρφια ζηλιαρόγατος, ζηλιαρόγατα

********************************************

ΑπάντησηΑπάντηση σε όλουςΠροώθηση

 

Σχολιάστε αυτό το άρθρο!

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

%d bloggers like this: